De verdere technologisering van de maatschappij heeft ook zijn invloed op justitie en op de manier waarop rechtszaken worden georganiseerd. Deze evolutie is in een stroomversnelling gekomen door de COVID-pandemie. Tijdens deze pandemie werd de werking van justitie aanzienlijk verstoord en werd gezocht naar alternatieven voor de klassieke fysieke rechtbankzittingen. Hierdoor hebben bepaalde technologieën hun intrede hebben gedaan in justitie, waaronder de digitale neerlegging van stukken en het gebruik van video-conferentie in gerechtszaken.

Zittingen in de rechtbank

Wat de mogelijkheid om zittingen in de rechtbank via videoconferenties te laten verlopen werd op 18 april 2024 in het Belgisch parlement een Wetsontwerp goedgekeurd “houdende organisatie van zittingen per video-conferentie in het kader van gerechtelijke procedures”. Met dit wetsontwerp wou de Belgische regering een wettelijk kader creëren voor het gebruik van video-conferenties en video-opnamen op terechtzittingen in burgerlijke zaken en in strafzaken.

De vraag stelt zich thans in hoeverre het huidig wettelijk kader rechtbankzittingen in de metaverse toelaat? Deze vraag is helemaal niet hypothetisch aangezien in het buitenland reeds dergelijke zittingen werden georganiseerd.

Op 15 februari 2023 schreef Colombia geschiedenis met de allereerste rechtszitting in de metaverse. De administratieve rechtbank van Magdalena, hield een hoorzitting vanuit de metaverse in een zaak tegen het Colombiaanse Ministerie van Defensie.( Colombia court moves to metaverse to host hearing | Reuters ) De magistraat van de rechtbank, María Victoria Quiñones, volgde hiermee het verzoek van de partijen om de openbare zitting in de metaverse te houden. De hoorzitting vond plaats in Horizon Workrooms, het metaverse-platform ontwikkeld door Meta, en werd door 68.000 mensen via livestream op YouTube bekeken.

Maar ook in andere landen hebben er ondertussen rechtbankzittingen in de metaverse plaats gevonden. In de Braziliaanse rechtbank van Paraiba werd een verzoeningszitting gehouden in de metaverse waar de partijen verschenen via hun avatars en een overeenkomst bereikten die een einde maakte aan hun geschil. ( Justiça brasileira realiza 1ª audiência no metaverso e exército estuda treinamentos digitais | Exame ) En ook in China werd in de Volksrechtbank van het district Xiamen Sliming een metaverse zitting georganiseerd in twee subrogatiedossiers in verband met een ongevallenverzekering. ( A Chinese local court recently opened a hearing in Metaverse, saying it helps drive the digitization of the judicial system – PingWest )

De vraag stelt zich of de nieuwe Belgische wetgeving rond de organisatie van zittingen per video-conferentie in het kader van gerechtelijke procedures, ook zittingen in de metaverse toelaat?

Om het antwoord op deze vraag te geven, moeten we kijken naar de definitie van het begrip “video-conferentie”. In de wet wordt een video-conferentie gedefinieerd als “elke rechtstreekse audiovisuele verbinding, in reële tijd, met als doel het verzekeren van een multidirectionele en gelijktijdige communicatie van beeld en geluid en een visuele, auditieve en verbale interactie tussen meerdere geografisch van elkaar verwijderde personen of groepen van personen”.

Volgens de Belgische regering is deze definitie voldoende ruim en technologisch neutraal, zodat ze niet alleen betrekking heeft op het gros van de verschillende communicatietools op afstand die we van vandaag de dag kennen, maar ook op de tools die in de toekomst zullen worden ontwikkeld. Op het eerste zicht lijkt deze definitie voldoende ruim te zijn, om te kunnen stellen dat ook rechtbankzittingen in de metaverse mogelijk zouden moeten zijn, zij het dat hier wel nog een aantal vragen open blijven.

Zo stelt de nieuwe wet dat het gebruik van de videoconferentie in gerechtszaken als doel heeft om een of meerdere personen, hun advocaten, of de leden van het gerecht toe te laten om vanop afstand op een zitting te verschijnen en eraan deel te nemen. Hiermee laat men op het eerste zicht uitschijnen, dat er nog steeds een fysieke zitting wordt georganiseerd, waaraan dan vanop afstand kan worden deelgenomen. Maar anderzijds laat deze bepaling ook toe dat de magistraten vanop afstand aan de zitting kunnen deelnemen, hetgeen een fysieke zitting dan zinloos maakt. En er wordt ook expliciet door de regering gesteld dat een rechtbankzitting 100% via video-conferentie kan verlopen, en dus zonder dat er een fysieke zitting plaats vindt. Vanuit die interpretatie is een virtuele zitting op een metaverse platform uiteraard mogelijk.

Verder stelt de wet dat het video-conferentiesysteem moet worden beheerd door het beheerscomité van het Centraal register voor de beslissingen van de rechterlijke orde en van het video-conferentiesysteem van Justitie. Hiermee laat men uitschijnen dat er slechts één enkel systeem zou kunnen worden gebruikt. Dit staat dan wel in schril contrast met de stelling van de Belgische regering dat het begrip video-conferentie niet alleen de verschillende communicatietools op afstand omvat die we van vandaag de dag kennen, maar ook op de tools die in de toekomst zullen worden ontwikkeld.

Tot slot vereist het gebruik van het video-conferentiesysteem ook dat de deelnemende partijen dienen te worden geïdentificeerd. Bij een fysieke zitting kan dat via een fysieke ID-controle, maar dat is niet mogelijk wanneer men vanop afstand deelneemt aan een zitting in de rechtbank. In dit geval zal een Federal Authentification Service (FAS) zoals eID, ITSME en gelijkaardige erkende authentificatiemiddelen, moeten worden gebruikt om vanop afstand in te loggen op de zitting. In beginsel maakt het op dat vlak geen verschil uit als de deelnemende partijen nu al dan niet visueel zichtbaar zijn op de zitting of niet. Dankzij systemen zoals ITSME is er voldoende garantie dat de deelnemer aan de zitting effectief een procespartij is, en dit ongeacht of die personen via een videobeeld, dan wel via een avatar of hologram op de zitting verschijnt.

 

Conclusie: zijn rechtbankzittingen in de metaverse binnen het huidig nieuw wettelijk kader in België mogelijk?

Niettegenstaande de wettekst een ruime definitie omvat van het begrip “video-conferentie”, valt het op dat in de 403 pagina’s van het Wetsontwerp van de regering op geen enkel moment wordt gesproken over metaverse, virtual of augmented reality, VR-brillen, avatars of hologram-technologie. Dit is jammer en getuigt toch van weinig inzicht in de technologische (r)evolutie.

Anderzijds biedt de wettekst wel interpretatieve ruimte om binnen het bestaande wettelijk kader ook initiatieven in de metaverse op te starten. Maar dan is de vraag om men daar binnen de conservatieve wereld van justitie wel klaar voor is.

Meer informatie?

Voor meer informatie kan je terecht bij @MichelMaus via infotax@bloom-law.be.

#metaverse #zittingen