De basisprincipes van het staatsrecht
Het is een algemeen erkend gegeven dat staten “soevereiniteit” bezitten. Soevereiniteit impliceert dat staten op hun grondgebied een volheid van bevoegdheid bezitten. Hiermee wordt bedoeld dat soevereiniteit op het grondgebied zowel de grondwettelijke, de wetgevende, de administratieve als de gerechtelijke bevoegdheden omvat. Deze bevoegdheid strekt zich territoriaal uit over het ganse grondgebied en ook over alle personen die zich op het grondgebied van de betrokken Staat bevinden.
Met het grondgebied wordt bedoeld het territorium binnen de landsgrenzen. De landsgrenzen zijn in beginsel vastgelegd in verdragen en die bepalen de denkbeeldige lijnen op het aardoppervlak die het territorium van de ene Staat scheiden van het territorium van een andere Staat.
Maar de landsgrenzen beperken zich niet tot de grond en de ondergrond. Ook de zee en het luchtruim behoren tot de soevereine landsgrenzen. De Overeenkomst betreffende de internationale burgerluchtvaart, ondertekend te Chicago op 7 december 1944, bepaalt dat elke Staat de volledige en uitsluitende soevereiniteit heeft over de luchtruimte boven zijn grondgebied. En het Zeerechtverdrag van Montego Bay van 10 december 1982 bepaalt dat de soevereiniteit van een kuststaat zich uitstrekt over een aangrenzende zeestrook van 12 zeemijl, omschreven als de territoriale zee, en bepaalt tevens dat deze soevereiniteit zich ook uitstrekt over het luchtruim boven de territoriale zee en over de bodem en ondergrond van die zee.
En ook voor de ruimte werden internationale afspraken rond soevereiniteit gemaakt. Het Ruimteverdrag van 19 december 1966 voorziet onder andere in regels waaraan Staten zijn onderworpen bij het onderzoek en gebruik van de kosmische ruimte, met inbegrip van de Maan en andere hemellichamen.
En wat met soevereiniteit in de virtuele wereld?
Nu de wereld door de technologische revolutie ook een virtuele dimensie heeft gekregen, stelt zich uiteraard ook de vraag wie deze virtuele wereld controleert en regelt en of staten hier ook hun soevereiniteit kunnen laten gelden. Deze vraag is niet louter academisch.
Eén van de belangrijkste aspecten van het hebben van soevereine bevoegdheid is bijvoorbeeld de macht om belastingen in te voeren. Sommige fiscalisten stellen zich thans openlijk de vraag of transacties die plaats vinden in de metaverse wel belast kunnen worden, nu geen enkele staat jurisdictie heeft over de virtuele wereld. Om te bepalen of een staat belastingbevoegdheid heeft over een transactie moet immers de fiscale woonplaats worden bepaald en dat is in de metaverse niet zo eenvoudig. Hoe ga je bijvoorbeeld de fiscale woonplaats gaan bepalen van een Decentralised Autonomous Organisation ( DAO ), dit is een organisatie die geen echte eigenaar heeft, geleid wordt door haar leden en beheerd wordt door computer software die op blockchain-technologie draait.
Er moet dus ernstig worden nagedacht over de virtuele soevereiniteit. In de huidige technologische wereld wordt er immers dagdagelijks een enorme hoeveelheid data verzameld door de tech-companies waar burgers en bedrijven mee interageren. Deze data is opgeslagen op de cloud-servers van deze bedrijven en die bevinden zich vaak in het buitenland. Eigenlijk gaat men op die manier de controle over de eigen data grotendeels uit handen geven, en de vraag is of dat wel zo verstandig is. Ook strategisch is dit van belang, aangezien de eigen economie door de technologische afhankelijkheid van buitenlandse bedrijven, vrij kwetsbaar wordt.
Er gaan dan ook hoe langer hoe meer stemmen op om ook afspraken te maken over digitale soevereiniteit. In een ideaal scenario wordt dit net zoals voor de grond, de zee, het luchtruim en de ruimte in een globaal internationaal verdrag geregeld, maar dit lijkt nog niet aan de orde.
En wat met Europa?
Het feit dat er nog geen globaal internationaal verdrag bestaat om de soevereiniteit in de virtuele wereld te regelen, betekent niet dat er geen initiatieven worden genomen. Zo bijvoorbeeld stelde het Europees Parlement in juli 2020 een paper voor met als titel “Digital Sovereignty for Europe”. In deze paper wordt een strategie voorgesteld om Europa digitaal onafhankelijk te maken. Het gaat hierbij dan vooral om initiatieven rond het stimuleren van innovatie, privacy en data-protectie, cyberveiligheid en mededinging. Op dat vlak heeft Europa ondertussen recent een aantal wetgevende initiatieven genomen.
Zo is op 1 november 2022 de Verordening Digitale Markten in werking getreden. Deze verordening richt zich tot de “poortwachters” van de digitale wereld. Dit zijn grote online platformen die een doorslaggevende marktpositie hebben in de digitale wereld. De Verordening inzake digitale markten moet ervoor zorgen dat deze platforms zich online eerlijk gedragen. Zo hebben deze bedrijven een verbod om de eigen diensten en producten op het platform hoger plaatsen of gunstiger behandelen dan vergelijkbare producten of diensten van derde partijen. Ook kunnen zij consumenten niet verbieden om buiten het platform om contact te leggen met bedrijven.
Op 16 november 2022 is de Verordening digitale diensten in werking getreden. Deze verordening moet zorgen voor betere online bescherming en meer rechtszekerheid voor bedrijven en consumenten de digitale handel makkelijker maken. Het gaat hier dan onder andere om verplichtingen om consumenten te informeren, transparantie bij onlinereclame en het verbod op gerichte advertenties voor kinderen.
Tot slot voorziet de Europese DAC7-Richtlijn vanaf 1 januari 2023 in een automatische en verplichte uitwisseling van inlichtingen met betrekking tot informatie die worden gerapporteerd door digitale platformexploitanten. Het betreft inlichtingen over de inkomsten van verkopers uit hun commerciële activiteiten zoals verhuur van onroerend goed en de verkoop van goederen via digitale platformen.
Op naar een globaal internationaal verdrag?
Europa mag dan wel initiatieven nemen om meer digitale soevereiniteit te creëren, dit is en blijft tot op heden vrij beperkt. Net zoals destijds voor het zeerecht en het luchtvaarrecht, zal het ook hier nog enige tijd duren alvorens de internationale gemeenschap tot een globale consensus kan komen om ook de spelregels van de virtuele wereld te regelen. Maar dat dit noodzakelijk is, is zeker.
#metaverse #digitalesoevereniteit #belastingbevoegdheid #DAO
Wil u hierover meer weten?
Contacteer ons via infotax@bloom-law.be
